Sadašnje vreme – Geniş zaman

eng: Present simple tense
geniş – širok  
Ovo sadašnje vreme se koristi za radnje koje se ponavljaju svakog dana, meseca, godine…
Pošto se koristi za radnje koje se ponavljaju (po navici, želji, moranju), ovo vreme ne označava nešto što se dešava isključivo u sadašnjosti.
Sledeći primer pokazuje razliku između geniş zamana i şimdiki zamana:
 

Her gün süt içerim.
Svaki dan pijem mleko.
içmek – piti
Süt  içiyorum.
Pijem mleko.
(neko vas je pozvao telefonom i pita vas šta radite)
 

Geniş zaman ide uz reči:
her – svaki                                       genellikle – uglavnom
her zaman, hep – uvek                   bazen, ara sıra – ponekad
sık sık – često                                  hiç bir zaman, asla – nikad
nadiren – retko
 

Genellikle işe otobüsle giderim ama bazen yürürüm.
Uglavnom na posao idem autobusom ali ponekad idem peške.
yürümek – hodati, ići peške
 

Geniş zaman se može koristiti i za događaje koji će se desiti u budućnosti.
Na kraju razgovora, kada se pozdravljaju, Turci kažu:
Görüşürüz.  Vidimo se.
görüşmek – videti se, sastati, se, naći se
I mi se nekada tako pozdravljamo, ne kažemo videćemo se, već kažemo vidimo se.
________________________________________
 

Şimdiki zaman prepoznajemo po sufiksu yor, Geniş zaman po slovu r koje je ispred ličnog sufiksa. Primer: sevmek – voleti
Şimdiki zaman: Ben seviyorum.
Geniş zaman:    Ben severim.
 

Sufiksi za geniş zaman su: r, ar, er, ır, ir, ur, ür
 

Glagoli čiji se koren završava samoglasnikom
 

glagol + r + lični sufiksi
okumak – čitati
oku-r-um
Ben okurum         Ja čitam
Sen okursun        Ti čitaš
O okur                  On čita
Biz okuruz            Mi čitamo
Siz okursunuz      Vi čitate
Onlar okurlar        Oni,one čitaju
 

Kada dodajemo lične sufikse gledamo kojim samoglasnikom se završava koren glagola pa u skladu sa vokalnom harmonijom dodajemo lični sufiks iz određene kolone (aı  ei  ou  öü).
 
Kod glagola čiji se koren završava suglasnikom, razlikujemo tri slučaja:
 

Jednosložni glagoli čiji se koren završava suglasnikom

glagol  + ar er  +  lični sufiksi  
 

Vokalna harmonija
aıou      eiöü
  ar          er
 

bakmak – gledati
bak-ar-ım

Ben bakarım          Ja gledam
Sen bakarsın         Ti gledaš
O bakar                  On gleda
Biz bakarız             Mi gledamo
Siz bakarsınız        Vi gledate
Onlar bakarlar       Oni gledaju
 

Lični sufiksi su uvek iz aı ei kolona zato što dolaze posle ar, er.
 

Višesložni glagoli čiji se koren završava suglasnikom

glagol  +  ır ir ur ür  +  lični sufiksi

Vokalna harmonija  
aı    ei    ou    öü
ır     ir     ur     ü

çalışmak – raditi
çalış-ır-ım

Ben çalışırım          Ja radim
Sen çalışırsın         Ti radiš
O çalışır                  On radi
Biz çalışırız             Mi radimo
Siz çalışırsınız        Vi radite
Onlar çalışırlar       Oni rade
 

Lični sufiksi su iz sve četire kolone zato što dolaze posle ır ir ur ür.
 

Jednosložni glagoli čiji se koren završava suglasnicima  l  r  n

Formira se na isti način kao kod višesložnih glagola koji se završavaju suglasnikom.

glagol  +  ır ir ur ür  +  lični sufiksi

Postoji 13 glagola za koje važi ovo pravilo i treba ih naučiti napamet.

Koren se završava sa l
almak – kupovati
bilmek – znati
bulmak – naći
gelmek – doći
kalmak – ostati
olmak – biti
ölmek – umreti

Koren se završava sa r
durmak – stati
görmek – videti
varmak – stići (negde)
vermek – dati
vurmak – kucati, lupati, pucati

Koren se završava sa n
sanmak – misliti
 

almak – kupovati
Ben alırım    Ja kupujem   (ne kaže se alarım)
 

Svim drugim glagolima čiji se koren završava slovima  l r n, dodaju se sufiksi ar er.
Primeri:
kullanmak – koristiti nešto
Ben kullan-ar-ım    Ja koristim
pişirmek – kuvati
Ben pişir-er-im      Ja kuvam
________________________________________
 

Negacija

glagol  +  ma, maz, me, mez  +  lični sufiksi   (kolone aı ei)

    aıou               eiöü    
ma, maz       me, mez      (Ben,Biz: ma,me   Sen,O,Siz,Onlar: maz,mez)
 

okumak – čitati
oku-ma-m

Ben okumam            Ja ne čitam      (lični sufiks je izmenjen, nije im već je samo m)
Sen okumazsın         Ti ne čitaš
O okumaz                  On ne čita
Biz okumayız             Mi ne čitamo   (ubacuje se y jer dva samoglasnika ne mogu biti jedan do drugoga)
Siz okumazsınız        Vi ne čitate
Onlar okumazlar       Oni ne čitaju
 

Negacija u geniş zamanu liči na negaciju glagola Moći. Razlika je samo u jednom slovu i to jedno slovo menja smisao rečenica. Obratite pažnju na sledeći primer:
Ben ingilizce konuşmam.     Ja ne pričam engleski. (geniş zaman)
Ben ingilizce konuşamam.   Ja ne mogu da pričam engleski. (abilir ebilir)
________________________________________
 

Upitni oblik

glagol  +  ar, er, r, ır, ir, ur, ür ….. mı mi mu mü + lični sufiksi

okumak – čitati
oku-r   mu-y-um

Ben okur muyum?       Da li ja čitam?
Sen okur musun?        Da li ti čitaš?
O okur mu?                  Da li on čita?
Biz okur muyuz?          Da li mi čitamo?
Siz okur musunuz?      Da li vi čitate?
Onlar okurlar mı?         Da li oni čitaju?     (lični sufiks ide uz glagol)
 
Gazete okur musun?
Evet, her gün okurum. Sen?
Hayır, gazete okumam.

Da li čitaš novine?
Da, svakog dana čitam. Ti?
Ne, ne čitam novine.
 

Gramatički bi bilo ispravnije reći gazeteyi, ali u govoru nekada nema sufiksa za padež. ( u ovom slučaju akuzativ – koga,šta).
Turci nekada koriste şimdiki zaman i kada bi po gramatici trebalo koristiti geniş zaman, pa tako uz reči her gün, her hafta… može da stoji glagol u şimdiki zamanu: Gazete okuyor musun?
________________________________________
 

Uporedni prikaz sadašnjih vremena.

Geniş zaman
Ben okurum.
Ben okumam.
Ben okur muyum?
Sadašnje vreme
Ja čitam.
Ja ne čitam.
Da li ja čitam?
Şimdiki zaman
Ben okuyorum.
Ben okumuyorum.
Ben okuyor muyum?