f

Tuesday, July 9, 2019

Buduće vreme - Gelecek zaman

Buduće vreme se gradi tako što se na koren glagola dodaju nastavci acak, ecek i na njih se zalepe lični sufiksi.

glagol + acak, ecek + lični sufiksi

Vokalna harmonija
a ı o u      e i ö ü
acak          ecek


Kada se koren glagola završava suglasnikom
Kada lični sufiks počinje samoglasnikom, slovo k u acak ecek se pretvara u ğ.
k → ğ
gelmek - doći
gel-eceğ-im
Ben geleceğim         Doći ću
Sen geleceksin        Doći ćeš
O gelecek                Doći će
Biz geleceğiz           Doći ćemo
Siz geleceksiniz       Doći ćete
Onlar gelecekler      Doći će



gitmek - ići, otići
t → d (ako je iza t samoglasnik, t prelazi u d)
gid-eceğ-im
Ben gideceğim        Otići ću
Sen gideceksin       Otići ćeš
O gidecek               Otići će
Biz gideceğiz          Otići ćemo
Siz gideceksiniz      Otići ćete
Onlar gidecekler     Otići će

U govornom jeziku se kaže: Ben gidicem, Biz gidicez.


Kada se koren glagola završava samoglasnikom
Dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugoga pa se ubacuje slovo y između.

aramak - tražiti
ara-y-acağ-ım
Ben arayacağım       Ja ću tražiti
Sen arayacaksın      Ti ćeš tražiti
O arayacak               On će tražiti
Biz arayacağız          Mi ćemo tražiti
Siz arayacaksınız     Vi ćete tražiti
Onlar arayacaklar     Oni će tražiti



Negacija
glagol + ma me + acak, ecek + lični sufiksi

a ı o u     e i ö ü
ma           me

Pošto su sufiksi za negaciju ma me, uvek se ispred acak, ecek ubacuje slovo y.

gelmek - doći
gel-me-y-eceğ-im
Ben gelmeyeceğim       Ja neću doći
Sen gelmeyeceksin      Ti nećeš doći
O gelmeyecek               On neće doći
Biz gelmeyeceğiz          Mi nećemo doći
Siz gelmeyeceksiniz      Vi nećete doći
Onlar gelmeyecekler     Oni neće doći



Upitni oblik
glagol + acak, ecek ...... mı mi + lični sufiksi

gelmek - doći
Ben gelecek miyim?      Da li ću doći?
Sen gelecek misin?       Da li ćeš doći?
O gelecek mi?               Da li će doći?
Biz gelecek miyiz?         Da li ćemo doći?
Siz gelecek misiniz?      Da li ćete doći?
Onlar gelecekler mi?     Da li će doći?



olmak - biti
ol-acağ-ım            ol-ma-y-acağ-ım           ol-acak....mı-y-ım
Mutlu olacağım.    Mutlu olmayacağım.     Mutlu olacak mıyım?
Biću srećan.          Neću biti srećan.          Da li ću biti srećan?

Prošlo vreme - Geçmİş zaman-di

eng: Past simple tense
geçmek-proći

I prošlo vreme se gradi dodavanjem nastavaka na koren glagola.
Nastavci za prošlo vreme su: dı di du dü. Na njih se lepe lični sufiksi.

Lični sufiksi za prošlo vreme nisu isti kao lični sufiksi iz lekcije Lične zamenice.
Da pojednostavim stvari, postaviću tabelu gde su sufiksi za prošlo vreme spojeni sa ličnim sufiksima. Treće lice jednine ima samo sufiks za prošlo vreme.
















aı  ei  ou  öü - poslednji samoglasnik u korenu glagola na koji dodajemo sufikse

anlamak - razumeti
anla-dı-m
Ben anladım      Razumeo sam
Sen anladın       Razumeo si
O anladı             Razumeo je
Biz anladık         Razumeli smo
Siz anladınız      Razumeli ste
Onlar anladılar   Razumeli su



sevmek - voleti
sev-di-m
Ben sevdim       Voleo sam
Sen sevdin        Voleo si
O sevdi              Voleo je
Biz sevdik          Voleli smo
Siz sevdiniz       Voleli ste
Onlar sevdiler    Voleli su


Kada su poslednja slova u korenu glagola f p ş ç k h s t, nastavci su: tı ti tu tü.

koşmak - trčati
koş-tu-m
Ben koştum      Trčao sam
Sen koştun       Trčao si
O koştu             Trčao je
Biz koştuk         Trčali smo
Siz koştunuz     Trčali ste
Onlar koştular   Trčali su




Negacija
glagol + ma me + dı di + lični sufiksi


Nastavci za negaciju su ma me. Po vokalnoj harmoniji iza ma me slede nastavci za prošlo vreme dı di. Znači, u negaciji nemamo nastavke du dü.

Vokalna harmonija
a ı o u     e i ö ü - poslednji samoglasnik u korenu glagola
    ma         me

anlamak- razumeti
anla-ma-dı-m
Ben anlamadım       Nisam razumeo
Sen anlamadın        Nisi razumeo
O anlamadı              Nije razumeo
Biz anlamadık          Nismo razumeli
Siz anlamadınız       Niste razumeli
Onlar anlamadılar    Nisu razumeli


sevmek -voleti
sev-me-di-m
Sevmedim      Nisam voleo
Sevmedin       Nisi voleo
Sevmedi         Nije voleo
Sevmedik       Nismo voleli
Sevmediniz    Niste voleli
Sevmediler     Nisu voleli

Nema potrebe da se koriste ben,sen... zato što se po nastavku vidi o kojem licu se radi,
sevdim, sevmedim, zbog slova m na kraju jasno je da je u pitanju prvo lice jednine.
Isto je i u srpskom, ne moramo da kažemo: Ja nisam voleo, dovoljno je reći: Nisam voleo.




Upitni oblik
Gradi se veoma jednostavno.
Posle pozitivnog oblika dodaju se reči: mı  mi  mu  mü (da li)

Ben anladım mı?   Da li sam razumeo?
Ben sevdim mi?    Da li sam voleo?
Ben koştum mu?   Da li sam trčao?



Lični sufiksi za prošlo vreme
Ben - m
Sen -n
O - /
Biz - k
Siz - nız niz nuz nüz
Onlar - lar ler


Saturday, July 6, 2019

Sadašnje vreme - Şimdiki zaman

şimdi - sada eng: Present continuous tense
zaman - vreme

Zaman se ne odnosi na vreme, u smislu vremenske prognoze. Mi kažemo: lepo je vreme, ružno je vreme. U turskom se za takvo značenje koristi reč hava.

Şimdiki zaman se gradi tako što se na koren glagola dodaju sufiksi: yor, ıyor, iyor, uyor, üyor.
Na ove sufikse se zalepe lični sufiksi.
Lični sufiksi su uvek iz treće kolone (ou), zato što u sufiksu yor imamo samoglasnik o.
Koren glagola dobijemo kada od glagola odbijemo nastavke mak/mek.

U sadašnjem vremenu razlikujemo dva slučaja: kada se koren glagola završava suglasnikom i kada se završava samoglasnikom.
U oba slučaja mora se voditi računa o vokalnoj harmoniji prilikom dodavanja sufiksa.

Vokalna harmonija - pravilo
aı      ei       ou      öü ← poslednji samoglasnik u korenu glagola na koji dodajemo sufikse
ıyor   iyor  uyor    üyor



1. Koren glagola se završava suglasnikom

glagol + ıyor iyor uyor üyor + lični sufiksi (um,sun,/,uz,sunuz,lar)


sevmek - voleti
sev - iyor -um

Ben seviyorum          Ja volim
Sen seviyorsun         Ti volis
O seviyor                   On,ona,ono voli
Biz seviyoruz             Mi volimo
Siz seviyorsunuz        Vi volite
Onlar seviyorlar         Oni,one,ona vole

Seni seviyorum.
Volim te.



2. Koren glagola se završava samoglasnikom

glagol + yor + lični sufiksi (um,sun,/,uz,sunuz,lar)


yürümek - hodati
yürü - yor -um

Ben yürüyorum        Ja hodam
Sen yürüyorsun       Ti hodaš
O yürüyor                On hoda
Biz yürüyoruz           Mi hodamo
Siz yürüyorsunuz     Vi hodate
Onlar yürüyorlar       Oni hodaju



2* Koren glagola se završava samoglasnicima a/e
slova a/e se izbace iz korena pa nam ostaje koren koji se završava suglasnikom (kao u prvom slučaju). Posle korena dodajemo sufikse u skladu sa vokalnom harmonijom.
Ovo se dešava zato što slova a/e ne mogu biti ispred slova y.

anlamak - razumeti
anl - ıyor - um (ne može da se kaže anla-yor-um)

Ben anlıyorum             Ja razumem
Sen anlıyorsun            Ti razumeš
O anlıyor                      On razume
Biz anlıyoruz                Mi razumemo
Siz anlıyorsunuz          Vi razumete
Onlar anlıyorlar            Oni razumeju





Negacija

glagol + mı,mi,mu,mü + yor + lični sufiksi

aı  ei  ou  öü
mı mi mu  mü

sevmek - voleti
sev-mi-yor-um

Ben sevmiyorum           Ja ne volim
Sen sevmiyorsun          Ti ne voliš
O sevmiyor                   On ne voli
Biz sevmiyoruz             Mi ne volimo
Siz sevmiyorsunuz       Vi ne volite
Onlar sevmiyorlar          Oni ne vole



Ben yürü-mü-yor-um         Ja ne hodam
Ben anla-mı-yor-um          Ja ne razumem

(anla, u negaciji ostaje slovo a zato što posle glagola dolazi sufiks koji počinje slovom m)




Upitni oblik

glagol + ıyor iyor uyor üyor .......... mu + lični sufiksi (uvek je mu zbog o u yor)

sevmek - voleti
sev -iyor....mu-y-um

Ben seviyor muyum?     Da li ja volim?
Sen seviyor musun?      Da li ti voliš?
O seviyor mu?                Da li on voli?
Biz seviyor muyuz?        Da li mi volimo?
Siz seviyor musunuz?    Da li vi volite?
Onlar seviyorlar mı?       Da li oni vole? (izuzetak: lični sufiks lar ostaje uz glagol)

Ben, biz- ubacuje se slovo y zato što dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugoga.
Ne može da se kaže: Ben seviyor muum?

Sen anlıyor musun?
Da li razumeš?




bilmek - znati
Türkçe biliyor musun? Evet, biliyorum.  Hayır, bilmiyorum.
Da li znaš turski?         Da, znam.          Ne, ne znam.

Ako pitanje ne počinje sa da li već sa šta.
Ne yapıyorsun?
Šta radiš?
Kitap okuyorum.
Čitam knjigu.

yapmak - raditi nešto, praviti nešto
okumak - čitati

Kada u rečenici postoje dva glagola, prvi je u infinitivu a drugi u određenom obliku (vreme, lice).
Ben öğrenmek istiyorum.
Ja učiti želim

öğrenmek - učiti
istemek - želeti




Thursday, July 4, 2019

Glagoli

fiiller - glagoli
fiil - glagol

U turskom jeziku glagoli se završavaju sa mak i mek.
Deo ispred mak i mek je koren glagola. Na koren se dodaju različiti sufiksi.

Vokalna harmonıja
a ı o u      e i ö ü ← poslednji samoglasnik u korenu glagola
mak           mek


Sa leve strane su glagoli koji se završavaju sa mak, sa desne glagoli koji se završavaju sa mek, napısala sam primere za svaki samoglasnik (crveno obojeno).

anlamak - razumeti                                      gelmek - doći
sanmak - misliti                                            istemek - želeti
yaşamak - živeti                                           öğrenmek - učiti
yazmak - pisati sevmek - voleti

acıkmak - biti gladan                                    bilmek - znati
çalışmak - raditi                                            bitirmek - završiti
çıkmak - izlaziti, izaći                                   gitmek - odlaziti, otići

koşmak - trčati                                             dönmek - vratiti se
olmak - biti                                                   görmek - videti
sormak - pitati                                              ölmek - umreti

okumak -čitati                                              düşünmek - misliti
susmak - ćutati                                            yürümek - hodati



Pomoćni glagoli

olmak - biti
Glagol biti ne stoji sam, on se kombinuje sa drugim rečima: biti srećan, biti nervozan, biti bolestan.

mutlu olmak - biti srećan
mutluyum - srećan sam
mutlu oldum - bio sam srećan
mutlu olacağım - biću srećan

sinirli olmak - biti nervozan
hasta olmak - biti bolestan


etmek - uraditi, napraviti
Etmek se kombinuje sa drugim rečima, ili je spojen, ili je odvojen.
kaybetmek - izgubiti
teşekkür etmek - zahvaliti se
yardım etmek - pomagati
müsaade etmek - dozvoliti
devam etmek -nastaviti


söylemek - govoriti
Ovaj glagol u sledećem primeru ima funkciju pomoćnog glagola:
yalan söylemek - lagati (govoriti laži)
Mi kažemo: Ne laži!
U turskom: Yalan söyleme! (Ne govori laži!)


yapmak - raditi
yapmak- raditi, ne koristi se u smislu: ja radim od 8-16h. Tada se koristi glagol çalışmak.
Situacija: na poslu ste, drug vas zove na mobilni i pita: Šta radiš? Vi odgovarate: Radim.
Ne yapıyorsun?
Çalışıyorum.

Yapmak je takođe nekada pomoćni glagol:
yemek yapmak - spremati jelo
Situacija, kući ste, u kuhinji, neko vas zove i pita: Šta radiš? Spremam jelo.
Ne yapıyorsun?
Yemek yapıyorum.



Izvinjavati se
affetmek, kusura bakmak, özür dilemek
affedersin, kusura bakma, özür dilerim - izvini, oprosti
affedersiniz, kusura bakmayın, özür dilerim - izvinite, oprostite

eng: excuse me, I beg your pardon, I am sorry



Pomoćni glagol - Yardımcı fiil eng: auxiliary verb



Padeži

U turskom jeziku postoji 5 padeža i ne zovu se kao naši padeži (na kraju lekcije sam napisala nazive turskih padeža). Osim ovih pet, ima još slučajeva kada se na imenicu dodaju nastavci.

Da bi bilo jednostavnije za razumevanje, padeže ću objasniti koristeći našu podelu.
Padeži u srpskom jeziku su: nominativ, genitiv, dativ, akuzativ, lokativ, vokativ, instrumental.
Ovoj listi ćemo dodati jedan turski padež - ablativ.

Iza imena osoba, gradova i država stavlja se apostrof pre sufiksa.



1. Nominativ  Ne? Kim?
Imenica u nominativu nema sufikse. Pitanja: šta, ko.

Bu ne?       Šta je ovo?
Bu bir ev.   Ovo je jedna kuća.

Bu kim?          Ko je ovo?
Bu bir doktor.  Ovo je jedan doktor.

U srpskom jeziku ne naglašavamo da je to jedna kuća, jedan doktor, ali, u turskom se menja značenje ako se izbaci reč bir.
Bu ev - Ova kuća.
Bu doktor - Ovaj doktor.



2. Genitiv  Kimin?
Padež koji označava pripadnost. Pitanja: od koga, od čega, čiji...

aı    ei    ou     öü ← poslednji samoglasnik u reči na koju se dodaje sufiks
ın    in    un     ün - reč se završava suglasnikom
nın  nin  nun  nün - reč se završava samoglasnikom


Hasan'ın evi. Hasanova kuća.
Ayşe'nin evi. Ajšina kuća.

ev - kuća
evi - njegova, njena kuća (i-prisvojni sufiks)

Mahir kim? Mahir Feride'nin kocası. Feride kim? Feride Mahir'in karısı.
Ko je Mahir? Mahir je Feridin muž. Ko je Feride? Feride je Mahirova žena.

koca - muž, suprug
karı - žena, supruga
Umesto koca i karı može da se kaže eş (supružnik)
Mahir'in eşi, Feride'nin eşi



3. Dativ  Kime? Nereye?
Označava kretanje ka nečemu, nekome. Pitanja: kome, ka kome, ka čemu, gde ideš...

a ı o u     e i ö ü ← poslednji samoglasnik u reči na koju se dodaje sufiks
    a              e


İstanbul
Yarın İstanbul'a gidiyorum. Sutra idem u Istanbul.

ev
Hasan eve gidiyor. Hasan ide kući.


Türkiye
Türkiye'ye gidiyorum. Idem u Tursku.

Kada se reč završava samoglasnikom, pre sufiksa za dativ se ubacuje slovo y (dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugoga).

gitmek-ići, ne može da se kaže gitiyor, gitiyorum.



na, ne, kada se prisvojni sufiks završava samoglasnikom pre sufiksa za dativ se ubaci slovo n.
ev-im-e       ka mojoj kući
ev-in-e        ka tvojoj kući
ev-i-ne        ka njegovoj kući (prisvojni sufiks se završava samogasnikom)
ev-imiz-e    ka našoj kući
ev-iniz-e     ka vašoj kući
ev-leri-ne    ka njihovoj kući (prisvojni sufiks se završava samogasnikom)



4. Akuzativ  Kimi? Ne? Neyi?
Pitanja: koga, šta
kimi: za ljude i životinje
ne, neyi: za stvari i objekte

aı  ei  ou  öüposlednji samoglasnik u reči na koju se dodaje sufiks
 ı    i    u    ü

ev
görmek - videti

Ne gördün? Šta si video?
Evi gördüm. Video sam kuću. (neku određenu kuću, zato ima sufiks za akuzativ)
I saw the house

Ne gördün? Šta si video?
Bir ev gördüm. Video sam kuću. (neku, bilo koju, zato nema sufiks za akuzativ)
I saw a house

Kimi gördün? Koga si videla?
Mahir'i gördüm. Videla sam Mahira.

Kada sufiks za padež dodajemo iza prisvojnih sufiksa koji se završavaju samoglasnikom (treće lice jednine i množine) pre sufiksa za padež ubacuje se slovo n.
Evini gördüm. Video sam njegovu kuću.
ev-i-ni



5. Lokativ  Nere? Nerede? Kimde?
Padež za lokaciju, gde se neko, nešto nalazi. Pitanja: gde, gde je, kod koga, u čemu, na čemu...

a ı o u    e i ö üposlednji samoglasnik u reči na koju se dodaje sufiks
  da           de

okul - škola
Hasan okulda. Hasan je u školi.

Baba nerede? Gde je otac?
Baba evde. Otac je u kući.

ta te - kada se reč završava slovima f p ş ç k h s t. (Fe PaŞa ÇoK HaSTa)
Sınıfta oturuyorum. Sedim u učionici.
sınıf - učionica

nda nde, ako postoje dve imenice onda se drugoj imenici dodaje nastavak nda/nde.
Dil kursunda. Na kursu jezika.
Çocuk parkında. U dečjem parku.



6. Vokativ
Dozivanje, pozivanje, uzvik. U turskom se ne dodaju nastavci na ime.
Kada nekoga zovemo, kažemo:
Hasan gel. Hasane dođi.
Milan gel. Milane dođi.



7. Instrumental   Kimle?
Pitanja: s kim, s čim...

a ı o u     e i ö üposlednji samoglasnik u reči na koju se dodaje sufiks
   la              le

Hasan Tarkanla konuşuyor. Hasan razgovara sa Tarkanom.
Hasan Ayşe'yle konuşuyor. Hasan razgovara sa Ajše.
Ayşe, završava se samoglasnikom pa se ubacuje y ispred sufiksa.

Umesto sufiksa la le može da se upotrebi reč ile - sa.
Hasan ile Ayşe tv seyrediyor. Hasan gleda tv sa Ajše.



8. Ablativ  Kimden? Nereden? (u govornom jeziku nerden)
Pitanja: od koga, odakle, od kada.... iz čega, kroz šta...

a ı o u      e i ö üposlednji samoglasnik u reči na koju se dodaje sufiks
  dan           den

Okuldan çıktım. Izašao sam iz škole. (çıkmak - izaći)
Hasan evden çıktı. Hasan je izašao iz kuće.
Ayşe Türkiye'den geliyor. Ajše dolazi iz Turske. (gelmek - doći)
Tren tünelden geçiyor. Voz prolazi kroz tunel. (geçmek - prolaziti)

tan ten - kada se reč završava slovima f p ş ç k h s t.
Sınıftan çıktım.
Izašao sam iz učionice. (sınıf - učionica)

ndan nden, dodaju se iza prisvojnih sufiksa koji se završavaju samoglasnikom (treće lice jednine i množine).
evinden - iz njegove kuće
ev-i-nden

beri
dan, den, tan, ten + beri = od
Sabahtan beri yağmur yağıyor. Od jutros pada kiša.





Lične zamenice se menjaju po padežima.



instrumental - iako nije gramatički ispravno u govoru se može čuti: benle, senle, onla, bizle, sizle.

ben benim bana beni bende benimle benden
ja moj meni mene kod mene sa mnom od mene

bende, ben de
Ne treba ih mešati, kada se piše odvojeno značenje je drugačije. ben de: i ja, takođe
Telefon nerede? Gde je telefon.
Bende. Kod mene.

Mutluyum. Srećan sam.
Ben de. I ja.

Seni seviyorum. Volim te.
Senden nefret ediyorum. Mrzim te.

Ako je volim te - seni seviyorum, za očekivati je da je mrzim te - seni nefret ediyorum.
Ali, nije tako. U turskom se u ovom slučaju koristi ablativ. Ne može da se kaže: seni nefret ediyorum.

Pazartesi'den nefret ediyorum. Mrzim ponedeljak.



İsmin halleri - padeži
isim - imenica
hal - stanje

nom: Yalın hali ev (eksiz-bez sufiksa, ek-sufiks)
dat: Yönelme hali eve
aku: Belirtme hali evi
lok: Bulunma hali evde
abl: Ayrılma/çıkış hali evden

Padeži genitiv i instrumental se u turskom jeziku ne smatraju padežima.