eng: Present simple tense
geniş – širok
Ovo sadašnje vreme se koristi za radnje koje se ponavljaju svakog dana, meseca, godine…
Pošto se koristi za radnje koje se ponavljaju (po navici, želji, moranju), ovo vreme ne označava nešto što se dešava isključivo u sadašnjosti.
Sledeći primer pokazuje razliku između geniş zamana i şimdiki zamana:
Her gün süt içerim.
Svaki dan pijem mleko.
içmek – piti
Süt içiyorum.
Pijem mleko.
(neko vas je pozvao telefonom i pita vas šta radite)
Geniş zaman ide uz reči:
her – svaki genellikle – uglavnom
her zaman, hep – uvek bazen, ara sıra – ponekad
sık sık – često hiç bir zaman, asla – nikad
nadiren – retko
Genellikle işe otobüsle giderim ama bazen yürürüm.
Uglavnom na posao idem autobusom ali ponekad idem peške.
yürümek – hodati, ići peške
Geniş zaman se može koristiti i za događaje koji će se desiti u budućnosti.
Na kraju razgovora, kada se pozdravljaju, Turci kažu:
Görüşürüz. Vidimo se.
görüşmek – videti se, sastati, se, naći se
I mi se nekada tako pozdravljamo, ne kažemo videćemo se, već kažemo vidimo se.
________________________________________
Şimdiki zaman prepoznajemo po sufiksu yor, Geniş zaman po slovu r koje je ispred ličnog sufiksa. Primer: sevmek – voleti
Şimdiki zaman: Ben seviyorum.
Geniş zaman: Ben severim.
Sufiksi za geniş zaman su: r, ar, er, ır, ir, ur, ür
Glagoli čiji se koren završava samoglasnikom
glagol + r + lični sufiksi
okumak – čitati
oku-r-um
Ben okurum Ja čitam
Sen okursun Ti čitaš
O okur On čita
Biz okuruz Mi čitamo
Siz okursunuz Vi čitate
Onlar okurlar Oni,one čitaju
Kada dodajemo lične sufikse gledamo kojim samoglasnikom se završava koren glagola pa u skladu sa vokalnom harmonijom dodajemo lični sufiks iz određene kolone (aı ei ou öü).
Kod glagola čiji se koren završava suglasnikom, razlikujemo tri slučaja:
Jednosložni glagoli čiji se koren završava suglasnikom
glagol + ar er + lični sufiksi
Vokalna harmonija
aıou eiöü
ar er
bakmak – gledati
bak-ar-ım
Ben bakarım Ja gledam
Sen bakarsın Ti gledaš
O bakar On gleda
Biz bakarız Mi gledamo
Siz bakarsınız Vi gledate
Onlar bakarlar Oni gledaju
Lični sufiksi su uvek iz aı ei kolona zato što dolaze posle ar, er.
Višesložni glagoli čiji se koren završava suglasnikom
glagol + ır ir ur ür + lični sufiksi
Vokalna harmonija
aı ei ou öü
ır ir ur ü
çalışmak – raditi
çalış-ır-ım
Ben çalışırım Ja radim
Sen çalışırsın Ti radiš
O çalışır On radi
Biz çalışırız Mi radimo
Siz çalışırsınız Vi radite
Onlar çalışırlar Oni rade
Lični sufiksi su iz sve četire kolone zato što dolaze posle ır ir ur ür.
Jednosložni glagoli čiji se koren završava suglasnicima l r n
Formira se na isti način kao kod višesložnih glagola koji se završavaju suglasnikom.
glagol + ır ir ur ür + lični sufiksi
Postoji 13 glagola za koje važi ovo pravilo i treba ih naučiti napamet.
Koren se završava sa l
almak – kupovati
bilmek – znati
bulmak – naći
gelmek – doći
kalmak – ostati
olmak – biti
ölmek – umreti
Koren se završava sa r
durmak – stati
görmek – videti
varmak – stići (negde)
vermek – dati
vurmak – kucati, lupati, pucati
Koren se završava sa n
sanmak – misliti
almak – kupovati
Ben alırım Ja kupujem (ne kaže se alarım)
Svim drugim glagolima čiji se koren završava slovima l r n, dodaju se sufiksi ar er.
Primeri:
kullanmak – koristiti nešto
Ben kullan-ar-ım Ja koristim
pişirmek – kuvati
Ben pişir-er-im Ja kuvam
________________________________________
Negacija
glagol + ma, maz, me, mez + lični sufiksi (kolone aı ei)
aıou eiöü
ma, maz me, mez (Ben,Biz: ma,me Sen,O,Siz,Onlar: maz,mez)
okumak – čitati
oku-ma-m
Ben okumam Ja ne čitam (lični sufiks je izmenjen, nije im već je samo m)
Sen okumazsın Ti ne čitaš
O okumaz On ne čita
Biz okumayız Mi ne čitamo (ubacuje se y jer dva samoglasnika ne mogu biti jedan do drugoga)
Siz okumazsınız Vi ne čitate
Onlar okumazlar Oni ne čitaju
Negacija u geniş zamanu liči na negaciju glagola Moći. Razlika je samo u jednom slovu i to jedno slovo menja smisao rečenica. Obratite pažnju na sledeći primer:
Ben ingilizce konuşmam. Ja ne pričam engleski. (geniş zaman)
Ben ingilizce konuşamam. Ja ne mogu da pričam engleski. (abilir ebilir)
________________________________________
Upitni oblik
glagol + ar, er, r, ır, ir, ur, ür ….. mı mi mu mü + lični sufiksi
okumak – čitati
oku-r mu-y-um
Ben okur muyum? Da li ja čitam?
Sen okur musun? Da li ti čitaš?
O okur mu? Da li on čita?
Biz okur muyuz? Da li mi čitamo?
Siz okur musunuz? Da li vi čitate?
Onlar okurlar mı? Da li oni čitaju? (lični sufiks ide uz glagol)
Gazete okur musun?
Evet, her gün okurum. Sen?
Hayır, gazete okumam.
Da li čitaš novine?
Da, svakog dana čitam. Ti?
Ne, ne čitam novine.
Gramatički bi bilo ispravnije reći gazeteyi, ali u govoru nekada nema sufiksa za padež. ( u ovom slučaju akuzativ – koga,šta).
Turci nekada koriste şimdiki zaman i kada bi po gramatici trebalo koristiti geniş zaman, pa tako uz reči her gün, her hafta… može da stoji glagol u şimdiki zamanu: Gazete okuyor musun?
________________________________________
Uporedni prikaz sadašnjih vremena.
Geniş zaman
Ben okurum.
Ben okumam.
Ben okur muyum?
Sadašnje vreme
Ja čitam.
Ja ne čitam.
Da li ja čitam?
Şimdiki zaman
Ben okuyorum.
Ben okumuyorum.
Ben okuyor muyum?
